تحلیل و بررسی مبانی انسان دوستی جبران خلیل جبران

چکیده جبران خلیل جبران نویسنده و شاعر پرآوازه ی لبنانی، زعیم ادبیات مهجر شمالی است. ادبیات مهجر شمالی سرشار از گرایش های انسانی است. امّا نویسنده ای که بیشترین مضامین انسانی را در نوشته های خود به تصویر می کشد، جبران خلیل جبران است. وی انسان دوستی را دین و آیین و یار و همراه زندگی اش می داند. انسان دوستی جبران اصول و مبانی متعددی دارد از جمله تصوف و عرفان. تصوف و عرفان یکی از اساسی ترین مبانی انسان دوستی جبران است. تصوف جبران به شکل بارزی در ایمانش به وحدت وجود و اصل محبّت تجلی می یابد. وی با تکیه بر اصل وحدت وجود معتقد است که خدا، طبیعت و انسان همه جلوه های متعدد وجود واحد به شمار می-آیند و بدین دلیل است که انسان پس از جدائی از اصل خویش(خدا) در دنیا احساس غربت می-کند تا این که بار دیگر به ذات مطلق وصل گردد. جبران بر اساس فکر وحدت وجودی به موضوع فراوطنی می نگرد. وی با تکیه بر دیدگاه فراوطنی خویش، خود را متعلق به یک سرزمین و یک امّت خاص نمی داند بلکه تمامی مرزها و فرقه ها را در می نوردد و سراسر کره ی خاکی را سرزمین خویش و تمامی انسان ها را خانواده ی خود می داند. محبّت نیز یکی از عالی ترین اصول تصوف به-شمار می آید. جبران همصدا با متصوفین معتقد است که محبّت تنها عامل جلوگیری از تفرقه واختلاف و بهترین وسیله ی برابری و برادری است. تسامح دینی نیز یکی دیگر از مبانی انسان دوستی جبران است. جبران با اعتقاد به اصل تسامح دینی همه ی ادیان موجود در جهان را با آغوش باز می پذیرد و همه ی انسان ها را از مسیحی، مسلمان و یهودی برادر خود می داند و دینی را حقیقی می داند که همه ی انسان ها را با تمامی اختلافات مذهبی و کلامی با هم متحد می سازد و از این راه به وحدت ادیان می رسد تا بدین وسیله به وحدت نژاد بشری نایل آید. از دیگر مبانی انسان دوستی جبران رمانتیسم می باشد. جبران از پیشگامان رمانتیسم در ادبیات عربی معاصر است. اساس این مکتب تمجید و بزرگداشت انسان و مقدم داشتن عواطف و احساسات بر عقل و منطق است. هنرمند رمانتیک انسان را ذاتاً خوب می داند و بدی او را ناشی از عوامل خارجی می داند. و طرفدار انسان های مظلوم و ستمدیده است و بر متمردان می شورد و در پی مبارزه با سنت های کهن بر می آید که قید و بندی بر تعالی روح بشری به شمار می آیند. آیین مسیحیت از دیگر مبانی انسان دوستی جبران است. دین مسیحیت و تعالیم عیسی مسیح(ع) بر محبّت و مهربانی استوار است. جبران به عنوان یک نویسنده ی مسیحی به عشق جهانی معتقد است و دوستی و محبّت خود را در تمامی نوشته هایش نثار تمامی مردمان در سراسر کره ی خاکی می کند و حتّی دوستدار دشمان نیز هست هم چنان که عیسی مسیح چنین بود. انسان دوستی جبران خلیل جبران در نوشته هایش در چند جلوه نمود می یابد. از جمله دفاع از زنان. وی زن را آمیزه ای از پاکی و پاکدامنی می داند و با تجلیل و اکرام و به عنوان عضو مفید و سازنده از او یاد می کند. جبران با محرومین جامعه رابطه ی تنگاتنگی دارد زیرا خود از بطن همین محرومین برخاسته و طعم تلخ و جانکاه فقر و فلاکت را چشیده است. پس با فقر و نداری که تأثیری مخرب بر روان آدمی می گذارد، به مبارزه برخاسته است. آزادی نیز از مظاهر انسان دوستی جبران است. جبران زندگی بدون آزادی را هم چون جسم بی روح می داند و می گوید در فضای آزاد است که انسان ها به رشد و تعالی و کمال مطلوب خود می رسند و در این راه بر برخی از کشیشان و روحانیون مسیحی که آزادی انسان ها را سلب نموده و مانع رشد و شکوفائی آن ها می-شوند، سخت می تازد. واژگان کلیدی: شعر معاصر عربی، جبران خلیل جبران، انسان دوستی، مبانی انسان دوستی.